1992 – హర్షద్ మెహతా స్కాం: భారత మార్కెట్‌ను కుదిపిన భారీ స్కాం

1990లలో భారత స్టాక్ మార్కెట్‌లో పెట్టుబడిదారులు కలల లోకంలో మునిగిపోయారు. “Big Bull” అని పిలిచిన హర్షద్ మెహతా స్టాక్ మార్కెట్‌ను ఒకే వ్యక్తిగా కదిలించగలడు అనే నమ్మకం పెరిగింది. కానీ 1992లో అతను చేసిన భారీ మోసం బయటపడడంతో బాంబే స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ కుప్పకూలింది. ఈ సంఘటనను భారత మార్కెట్ చరిత్రలోనే అతిపెద్ద స్కాం అని పరిగణిస్తారు.

📈 హర్షద్ మెహతా ఎదుగుదల

• హర్షద్ మెహతా ఒక సాధారణ బ్రోకర్‌గా మొదలుపెట్టి, తన కరిష్మా, నమ్మకంతో బాంబే స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్‌లో పెద్ద స్థాయికి ఎదిగాడు.

• “ACC”, “Sterlite”, “Videocon” వంటి షేర్లను ఎంచుకుని వాటిని భారీగా కొనిపెట్టి, ధరలను ఆకాశానికి చేర్చాడు.

• Retail ఇన్వెస్టర్లు అతనిని “Stock Market Wizard”గా భావించి, అతని వెనక పరుగెత్తారు.

• 1991–92లో Sensex 1,000 నుండి 4,500 పాయింట్లకు దూసుకెళ్లింది.

⚡ స్కాం బయటపడటం

• హర్షద్ మెహతా బ్యాంకింగ్ సిస్టమ్ లోపాలను ఉపయోగించి వేల కోట్ల రూపాయలను స్టాక్ మార్కెట్‌లోకి మళ్లించాడు.

• బ్యాంకులు ఇచ్చిన Ready Forward (RF) డీల్స్లోని సడలింపులను వాడుకొని, నిజమైన సెక్యూరిటీస్ లేకపోయినా పెద్ద మొత్తంలో డబ్బు లాగాడు.

• ఈ డబ్బుతో షేర్లు కొనుగోలు చేసి, వాటి ధరలను కృత్రిమంగా పెంచాడు.

• 1992 ఏప్రిల్‌లో ఈ మోసం బయటపడగానే మార్కెట్ ఒక్కసారిగా కుప్పకూలింది.

📉 మార్కెట్ కుప్పకూలింపు

• Sensex 4,500 నుండి 2,500 పాయింట్లకు పడిపోయింది.

• లక్షల పెట్టుబడిదారులు డబ్బులు కోల్పోయారు.

• అనేక బ్యాంకులు, ఫైనాన్షియల్ సంస్థలు నష్టాల్లో మునిగిపోయాయి.

• మార్కెట్‌పై ప్రజల నమ్మకం దెబ్బతింది.

🏛 తర్వాతి పరిణామాలు

• హర్షద్ మెహతా అరెస్టు అయ్యాడు.

• బ్యాంకింగ్ మరియు స్టాక్ మార్కెట్ రెగ్యులేషన్స్‌లో పెద్ద సంస్కరణలు జరిగాయి.

• **SEBI (Securities and Exchange Board of India)**కి మరింత శక్తి ఇచ్చారు.

• బ్యాంక్-బ్రోకర్ డీలింగ్స్‌పై కఠినమైన నియమాలు అమలు అయ్యాయి.

📚 నేర్చుకున్న పాఠాలు

1992 హర్షద్ మెహతా స్కాం ఇన్వెస్టర్లకు ఒక ముఖ్యమైన పాఠం:

• ఒక్క వ్యక్తి మీద అతి విశ్వాసం పెట్టకూడదు.

• మార్కెట్‌లో ధరలు ఎగబాకుతున్నప్పుడు కూడా fundamentals పరిశీలించాలి.

• కఠినమైన నియంత్రణలు లేకపోతే మోసగాళ్లు సిస్టమ్‌ని దోపిడీ చేస్తారు.

• దీర్ఘకాలంలో పారదర్శకతే పెట్టుబడిదారులకు రక్షణ.

✍️ FinViraj.com ప్రత్యేక గమనిక

1992 Harshad Mehta Scam చూపించింది — మార్కెట్ ఎంత ఎగిసిపోతున్నా, మోసం (fraud) దాగి ఉండొచ్చు. ఇన్వెస్టర్లు ఎప్పుడూ జాగ్రత్తగా ఉండాలి. Transparency, regulation లేకపోతే ఒక్క సంఘటనే లక్షల ఇన్వెస్టర్లను నష్టపరిచేస్తుంది.

📌 ఇలాంటివే మరిన్ని స్టాక్ మార్కెట్ చరిత్రలోని సంఘటనలు, క్రాష్‌ల విశ్లేషణలు, ఇన్వెస్టర్లకు ఉపయోగపడే పాఠాలు మీరు మా వెబ్‌సైట్‌లో చదవవచ్చు 👉 FinViraj.com

FinViraj.com తరఫున స్టాక్ మార్కెట్ మెంటర్ Viraj ఈ విశ్లేషణ అందించారు.

🔗 ప్రూఫ్ & రిఫరెన్స్ లింక్స్

• SEBI Report on Harshad Mehta Scam

• Wikipedia – 1992 Indian stock market scam

• India Today Archive – Harshad Mehta Scam